Çarlık Rusya’nın Yıkılışı

20 yy başlarından başlayıp günümüze kadar gelen sürece Çağdaş Dünya Tarihi denir. Çağdaş Dünya Tarihi bölümünden her yıl KPSS genel kültür sınavında ortama 3-4 soru gelmektedir. Bu yazı dizimizde 20.yy başlarında Çarlık Rusya’nın Yıkılışı konusunu ele aldık ele aldık.

Çarlık Rusya’nın Yıkılışı ve Bolşevik İhtilali

• 1917 Mart’ında 1.Dünya Savaşı’nın olumsuz etkileri çarlık yönetimi üzerinde kendisini gösterdi.
• Hayat şartlarının ağırlaşması, yolsuzluk ve vurgunlar toplumu çarlık yönetimini devirmeye yöneltti.
• Zor durumda kalan Çar 2.Nikola tahttan çekildiğini açıkladı.
• DUMA(meclis) üyeleri tarafından kurulan geçici hükümet yetkiyi devraldı.
• Bolşevikler, Lenin önderliğinde geçici hükümeti devirmeye karar verdiler.

Ekim 1917 de Bolşevikler yönetimi ele geçirerek Ekim Devrimini gerçekleştirdiler.

• Lenin, 1918 de Brest-Litovsk Antlaşması ile I. Dünya Savaşından çekildi.
• Lenin, Bolşeviklerin güçlenmesi için 1921 yılında N.E.P (Novaya Ekonomiçeskoya Politika) adı verilen yeni ekonomi politikasını ilan etti.
• Devlet 1923 de Sovyet Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (S.S.C.B) adını aldı. Otuza yakın farklı statüdeki toprakları bünyesinde topladı.
• 1924’te Lenin’in ölümü üzerine Stalin yönetime geçti.
• Bu dönemde merkeziyetçiliğin ve devletçiliğin etkisi arttı.
• 1.Beş Yıllık Kalkınma planı uygulanmaya konuldu.

Rusların Orta Asya’yı İstilası

• Altın Orda Devleti’nin yıkılmasıyla Kazan-Kırım-Ejderhan-Kasım-Sibir gibi hanlıklar kurulmuştu.
• Bu hanlıklar Rusları zor durumda bırakınca Ruslar Türk bölgelerini istilaya başladı.
• yy’da Ruslar birçok Türk bölgesini işgal altına almaya başlamıştı.
• yy başlarında Çarlık yönetiminin baskıcı idaresi 1905 ihtilaline neden olmuştur.
• Sovyetler Birliğinin kurulduğu dönemdeki karışıklıktan yararlanan Türkler bulundukları bölgelerde Bağımsız devletler kurmaya başladılar:
  • Başkurdistan
  • Harezm Halk Cumhuriyeti
  • Türkistan
  • Kırgız Muhtar Cumhuriyeti gibi
• Bu gelişmelerden rahatsız olan Sovyet Rusya 1920’nin sonlarına doğru Türk devletleri üzerine doğrudan hâkimiyet kurmaya yöneldi.

Basmacı Harekatı

• Basmacı; baskın yapan hücum eden anlamına gelmektedir.
• Çarlık Döneminde Ruslar tarafından Türkmenistan-Başkurdistan ve Kırım’da faaliyet gösteren kuvvetler için kullanılmıştır.
• 1918’de Milli Hokand hükümetinin Ruslar tarafından dağıtılması üzerine Basmacı Hareketi bir halk hareketine dönüşmüştür.
• Bu hareket 1918 yılında Korbaşı Ergaş liderliğinde Hokand şehrinde başladı.

Basmacı Hareketi’nin amacı; Türkistan’ı Ruslardan kurtararak bağımsızlığa kavuşturmaktır.

• 1921’de Enver Paşa’nın Türkistan’a gelerek Basmacılara katılmasıyla mücadele şiddetlenmiştir.
• 1922’de Enver Paşa’nın şehit edilmiş; Basmacı Hareketi devam etmiş fakat istenilen sonuca ulaşılamamış.
• 1931’de Ruslar Bolşevik İhtilaline son verdi.
• 1936’da SSCB’ye bağlı Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan cumhuriyeti kuruldu.