Doğu blokundan sonra Avrupa’nın yeni düzeni

Doğu blokunun dağılmasıyla beraber küreselleşen dünya ismiyle yeni bir düzen oluşumu başladı. Bu değişimlerin balkan ülkeleri ve Avrupa’daki etkilerini bu yazımızda inceledik.

• II. Dünya savaşından sonra Almanya Berlin Duvarı ile ikiye ayrılmıştı. Doğu Almanya Rusya’nın denetiminde, Batı Almanya ise batılı müttefiklerin denetimindeydi. Doğu bloku’nun çökmeye başlaması ile Berlin Duvarı’da yıkılmaya başladı.
• 3 Ekim 1990’da iki Almanya resmen birleşti.
• Berlin’de bulunan Rus ordusu 31 ağustos 1994’de, batılı müttefik askerleri ise 9 Eylül 1994’de geri çekildiler.

Avrupa Ekonomik Topluluğundan (AET) Avrupa Birliğine (AB)

• Birlik, 1957’de imzalanan Roma Antlaşması ile Avrupa ekonomik topluluğu adını almıştır.
• 7 Şubat 1992’de imzalanan ve Kasım 1993’de yürürlüğe giren Maastricht Antlaşması ile Avrupa ekonomik topluluğu, Avrupa Birliği adını aldı.

Maastricht kriterleri daha çok ekonomik ve parasal aşamaları, Kopenhag kriterleri ise demokrasi, insan hakları ve hukuk üstünlüğünü kapsar.

Türkiye’nin Avrupa Birliği Serüveni

• Türkiye, AET’ye (Avrupa Ekonomik Topluluğu) 1959’da tam üyelik için başvurdu.
• 1963’de ülkemizle Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında ortaklık anlaşması olan Ankara Antlaşması imzalandı.
• Türkiye, 14 Nisan 1987’de tekrar AB’ye tam üyelik müracaatında bulundu.
• 1996’da Türkiye ile AB arasında Gümrük Birliği Anlaşması yürürlüğe girdi.
• 1997’de Lüksemburg’da yapılan AB zirvesinde Türkiye’nin tam üyeliğe ehliyeti bir kez daha teyit edildi.
• 1999’da Helsinki’de yapılan AB devlet ve hükümet başkanları zirvesinde Türkiye, oy birliği ile Avrupa birliğine aday ülke olarak kabul edildi.
• Avrupa Birliği ile tam üyelik müzakereleri hala devam etmektedir.

Balkanların yeni düzeni

Yugoslavya’nın dağılması

• II. Dünya Savaşından sonra 1919 Paris Ant. ile Yugoslavya devleti kuruldu.
• II. Dünya savaşında Almanya’nın Yugoslavya’yı ele geçirmesiyle Nazi yanlısı ayrılıkçı büyük Hırvatistan devleti kuruldu.
• Tito’nun önderliğindeki komünist partizanlar, batı ittifakının da desteğini alarak alman ordusuna ve yerel milislere karşı başlattıkları mücadelede başarılı oldular.
• 1945 yılında yapılan seçimleri kazanan Tito, Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyetini kurarak ülkedeki monarşi yönetimine son verdi.
• Yugoslavya’da siyasi yapı ‘federalizm’ olarak belirlendi. Böylece Yugoslavya: Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Karadağ, Sırbistan, Makedonya Federal Cum. İle Vayvodina ve Kosova özerk bölgelerinden oluşturuldu.
• Tito SSCB’den uzaklaşırken batılı devletlere ve ABD’ye yakınlaştı. ABD Yugoslavya’ya askeri ve mali yardımda bulundu.
• Bu gelişmeler sonrasında Yugoslavya’nın Cominform’dan ihraç edilmiş ve bağlantısızlar blokuna katılmıştır.
• 1974 anayasası ile Tito ömür boyu devlet başkanı seçilmiştir.
• Tito’nun 1980’de ölmesi, o yıllarda yaşanan ekonomik sorunlar, aşırı milliyetçi grupların faaliyetleri Yugoslavya’nın dağılma sürecine girmesine neden olmuştur.
• Slovenya 2 Temmuz 1990’da bağımsızlığını ilan eden ilk devlet olmuş ardından Hırvatistan bağımsızlığını ilan etmiştir.
• 1 yıl sonra 1991’de Makedonya ve Bosna Hersek’de bağımsızlığını ilan etmiştir.

Bosna-Hersek Cumhuriyeti Sırp, Hırvat ve Boşnakların birlikte yaşaması nedeniyle “Küçük Yugoslavya” olarak da anılmaktadır.

• Sırplar, BM tarafından güvenli bölge ilan edilen doğu Bosna’daki Srebrenitsa’da genç yaşlı demeden binlerce sivili öldürmüşlerdir.
• Cenevre’den yapılan ön görüşmeden sonra Bosna – Hersek, Hırvatistan ve Sırbistan liderleri arasında Aralık 1995’te Dayton Antlaşması imzalanmıştır.

Bosna savaşı sırasında Sırpların öldürdüğü Boşnakları toplu mezarlara gömülmüş ve Mavi kelebekler sayesinde bu mezarlar bulunmuştur.

Kosova Sorunu

• 1995 Dayton antlaşmasından sonra Sırplar Kosova’daki Arnavutlara karşı baskı uygulamaya başlamıştır.
• Bölge halkı teşkilatlanarak Kosova Kurtuluş Ordusunu kurmuştur.
• NATO’nun devreye girmesiyle Sırp lider Slobodan Milošević Kosova’dan çekilmiştir.
• Kosova 2008’de bağımsızlığını ilan etmiştir.

Arnavutluk’ta Demokratikleşme Süreci

• Arnavutluk 1912’de bağımsız olmuştur.
• II. Dünya savaşında İtalyanlar tarafından işgal edilen Arnavutluk Enver Hoca liderliğinde, İtalyanlar ve Almanlara karşı mücadele vermiştir.
• Arnavutluk, Enver Hoca önderliğindeki Komünist parti yönetimine girdi.
• 1961’de SSCB’den uzaklaşmaya başladı ve Avrupa’da yalnız kaldı.
• Bir dönem Çin’e yakınlaştı daha sonra Çin’den de uzaklaştı.
• Arnavutluk SSCB’de başlayan değişim rüzgarından en son etkilenen devlet olmuştur.
• 1985’te Enver Hoca’nın ölümünden sonra Ramiz Alia devlet başkanlığına getirilmiştir. 1992’de yapılan seçimlerde Demokrat parti birinci olmuş ve bunun üzerine Ramiz Alia istifa etmiştir. Ramiz Alia yerine Sali Berişa cumhurbaşkanı seçilmiştir.