Gözlem tekniği nedir?

Nitel araştırmalarda gözlem tekniği veri toplama aracı olarak kullanılmaktadır.

Gözlem tekniği

Bir veya birden fazla gözlemcinin yaşam içinde olup bitenleri bir plan dahilinde izleyip kaydetmesi sürecine gözlem denir. Nitel araştırmalarda kullanılan bu teknik bir davranışın kapsamlı, zamana yayılmış ve ayrıntılı bir resim elde etmek istiyorsa gözlem tekniğini kullanabilir.

Gözlem tekniği doğrudan ve dolaylı gözlem olarak ikiye ayrılır. Olay anında yapılan doğrudan gözlem olarak adlandırılırken olayın ardından ortamın ve ortamdakilerin gözlenmesine ise dolaylı gözlem adı verilir.

Gözlem tekniği yapılandırılmış gözlem ve yapılandırılmamış gözlem olarak da ikiye ayrılır. Yapılandırılmış gözlem, verilerin kurallı sistematik bir plan dahilinde toplandığı gözlem türüdür. Yapılandırılmamış gözlemde ise bir plana dahil olmadan ortamdaki tüm verilerin kaydedilmesidir. Yapılandırılmamış gözlem genelde doğal ortamda gerçekleştirilir.

Gözlem tekniğinin güçlü yönleri nelerdir?

• Davranış doğrudan gözlenir.
• Davranış doğal ortamında gözlenir.
• Araştırmacı araştırma süresini kendisi belirler.

Gözlem tekniğinin sınırlılıkları nelerdir?

• Araştırma yapılırken gözlemci dış etkenlerin hepsini kontrol edemeyebilir.
• Gözlem verilerinin sayısallaştırılması zordur.
• Gözlemci gözlem alanına girmekte sorun yaşayabilir.
• Örneklemin küçük olması gözlem tekniği için sınırlılıktır.
• Araştırmacı gözlem sırasında ortamda bulunduğundan denekler açısından gizlilik ortadan kalkabilir.

Gözlemde kullanılan kayıt araçları nelerdir?

Yazılı betimlemeler, video kayıtları, el işi ürünler, fotoğraflar, dokümanlar gözlem sırasında kullanılabilir.

Gözlemlerin düzenlenmesi

Spradley (1980) gözlemin aşağıdaki boyutlarda gözlemin düzenlenebileceğini belirtmektedir:

• Uzay: Fiziksel ortam
• Aktör: Kişiler
• Nesne: Etrafta bulunan nesneler
• Eylem: Her eylem
• Olay: İlişkili eylemler zinciri
• Zaman: Zaman akışı
• Amaç: Yapılmak istenenler
• Duygular: Hissedilen ve ifade edilen
• Yansımalar: Yukarıdaki her bir öğe için kişisel eklemeler  

Gözlem formunun hazırlanması

Gözlem boyutları belirlenirken araştırmacı konusuna göre bilinçli seçimler yaparak gözlenen ortamın belirli boyutlarına yönelmeli ve diğer boyutlarını da göz ardı etmelidir.

Gözlem çalışmalarında fiziksel çevrenin tanımlanması önemlidir. Çünkü her davranış çevre içinde anlam kazanır. Gözlem formunda çalışmanın adı, tarihi, yeri, kimlerin gözlendiği gibi kısımlar yer almalıdır. Ayrıca araştırmacının kişisel görüşlerinin de yer aldığı bir bölüm daha bulunmalıdır.

Gezi gözlem tekniği isimli makalemizle okumaya devam edebilirsiniz.