İkinci Meşrutiyet Dönemi ve 31 Mart Ayaklanması

İkinci Meşrutiyet Dönemi, II. Abdülhamid’in 23 Temmuz 1908’de Meclisi Mebusan’ın yeniden açılmasıyla başlamış ve Sultan Vahdetinin 11 Nisan 1920 tarihinde meclisi tasfiyesine kadar sürmüş dönemdir. 1. Dünya Savaşı bu dönemde gerçekleşmiştir.

İkinci Meşrutiyet’in İlanı (1908)

Meşrutiyet ilan edildikten kısa bir süre sonra seçim yapılmış ve Meclis-i Mebusan yeniden oluşturulmuştur.

İttihat ve Terakkicilerin etkisiyle II. Abdülhamid Meşruti yönetimi yeniden ilan etmiştir.

Not: Osmanlı Devletinde anayasal düzene ilk kez Birinci Meşrutiyet döneminde, çok partili hayata ise İkinci Meşrutiyet döneminde geçilmiştir.

Meşrutiyetin ilanıyla beraber yapılan seçimleri İttihat ve Terraki Fırkası kazanmıştır. Ahrar Fırkası Osmanlı Devletindeki ilk muhalefet partisi olmuştur. Dönem içerisindeki en güçlü muhalefet partisi ise Hürriyet ve İtilaf Fırkasıdır.

Meclis-i Mebusan içerisinde yer alan İttihad-ı Muhammediye Fırkası 31 Mart ayaklanmasına destek vermiştir.

İkinci Meşrutiyeti neden ilan edildi?

İngiltere ile Rusya arasında yapılan Reval görüşmeleri Osmanlı Devletinde Meşrutiyetin ilan edilmesinde etkili olmuştur. Reval Görüşmeleri ile “hasta adam” olarak tanımlanan Osmanlı Devletinin zayıflatılması hakkında görüş birliğine varılmıştır. İngiltere’nin Rusya ile masaya oturması balkanlardaki Panslavizm politikasının güçlenmesinde etkili olmuştur.

Bu görüşmede alınan kararlar Alman gizli servisi tarafından İttihat ve Terakkicilere söylenmiş bunun üzerine Enver Bey ve Niyazi Bey emirlerindeki askerlerle isyan etmişlerdir. Padişah bu gelişmeler üzerine meşrutiyetiyeti ilan etmek zorunda kalmıştır.

Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle yaşanan dış gelişmeler

• Avusturya-Macaristan, Bosna Hersek’i almıştır.
• 1908 yılında Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir.
• Girit, I. Balkan Savaşının sonunda 1913 yılında Yunanistan hakimiyetine geçmiştir.

31 Mart Ayaklanması (13 Nisan 1909)

31 Mart Ayaklanması, Türk tarihinde rejime karşı yapılan ilk ayaklanmadır. 31 Mart günü askerilerin bir kısmının “şeriat isteriz, padişahım çok yaşa” yaşa sloganları ile İstanbul meydanlarında toplanması ile ayaklanma başlamıştır. 27 Nisan 1909 tarihinde Hareket ordusunun İstanbul’a gelip Sarayı denetimi altına almasıyla ayaklanma bastırılmıştır.

31 Mart ayaklanmasına destek verenler

• II. Abdülhamit
• Avcı Taburları ve Alaylı Subaylar
• Serbest-i ve Volkan Gazetelerinin kışkırtıcı üslubu
• Ahrar ve İttihad-ı Muhammediye Fırkaları

31 Mart ayaklanmasına karşı çıkanlar

• Mektepli Subaylar
• Meşveret ve Mizan Gazeteleri
• İttihat ve Terraki Fırkası

31 Mart ayaklanmasının çıkış nedeni

Serbest-i Gazetesi başyazarı Hasan Fehmi’nin öldürülmesi üzerine ayaklanma çıkmıştır. Bu isyanı bastırmak için İttihat ve Terrakiciler Selanik’teki Hareket Ordusunu hazırlatmış ve isyanı bastırmışlardır.

Hareket Ordusunun komutanı Mahmut Şevket Paşadır. Ordunun Kolağası ise (Kurmay Yüzbaşı) Mustafa Kemal’dir.

Mustafa Kemal’in adını duyduğumuz ilk olay 31 Mart Olayı’dır. İsyan sonucunda II. Abdülhamit tahttan indirilecek yerine V. Mehmet Reşat getirilecektir.

Meclis kararı ile tahttan indirilen ilk Osmanlı padişahı II.Abdülhamid’tir.

Bu olaya 31 Mart Olayı denilmesinin nedeni Rumi takvim ile Miladi takvim arasındaki farktır.

31 Mart ayaklanmasının Şeyh Sait ve Menemen ayaklanması ile ortak özelliği rejime yönelik olmasıdır.

Not: 31 Mart Olayının bastırılması mevcut anayasal düzene karşı olanlara tepkidir.

1909 Anayasa Değişikliği

Osmanlı Devleti anayasası olan Kanuni Esasi‘de yapılan 1909 yılı değişiklikleri aşağıdaki gibidir.

• Hükümet meclise karşı sorumludur. (Yürütme organı yasama organına karşı sorumlu tutulmuştur.)
• Bakanların belirlenmesinde sadrazam etkili olacaktır.
• Uluslararası antlaşmaları meclis onaylayacaktır.
• Halka toplantı, dernek ve parti kurma hakkı verilmiştir.
• Padişah artık istediği kişiyi sürgüne gönderemeyecek ve hapse atamayacaktır.
• Yasa teklifi için padişah izni kaldırılmıştır.
• Padişahın Meclisi açma-kapama yetkisi sınırlandırılmıştır. (Kabine güvenoyu alamadığı zaman kapatılabilir.)
• Savaş ya da barış durumuna meclis karar verecektir.