Küreselleşen Dünya’da Ortadoğu ve Orta Asya

Küreselleşen Dünya’da Ortadoğu ve orta Asya’da neler yaşandığını bu yazımızda inceleyeceğiz.

Irak – Kuveyt ilişkileri

• Irak, Kuveyt’in Osmanlı döneminde Basra vilayetine bağlı bir kaza olduğunu dolayısıyla buranın kendilerine bağlı olması gerektiği iddiasını öne sürmekteydi.
• Irak, İran ile yaptığı ve yaklaşık sekiz yıl süren savaş sebebiyle büyük ölçüde borçlanmıştı.
• Irak, Kuveyt’in günlük limitten fazla petrol çıkararak kendisini zarara uğrattığı iddiasını öne sürerek bu devletten para isteyecek ve bu istek kabul edilmeyince Irak birlikleri, 2 ağustos 1990 günü Kuveyt topraklarına girerek bu ülkeyi kendi topraklarına kattığını ilan edecektir.
• Irak’ın Kuveyt’i işgali ile başlayan “Körfez Krizi” aynı zamanda bir dünya sorunu haline gelmiştir.
• BM Güvenlik Konseyi Irak’a geniş kapsamlı ekonomik ambargo uygulanmasını kabul etmiştir.
• Irak’ın Kuveyt’ten çekilmesini sağlamak amacıyla Güvenlik Konseyi kararıyla oluşturulan koalisyon güçlerine ABD ve Avrupa devletleri (İngiltere, Fransa, İtalya, ispanya ) yanında Mısır, Bahreyn, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suriye gibi Arap ülkeleri de destek verdi.
• 1991’de Irak’ın ateşkes isteğinde bulunması üzerine koalisyon güçleri kara harekâtını durdurdu.
• BM, 19 Nisan 1991’de aldığı 688 sayılı kararıyla, ırak hükümetine 36. Paralelin kuzeyi ile 32. Paralelin güneyine uçak ve ağır silah geçirmeme yükümlüğünü kabul ettirdi.
• 1991’de çevik güç oluşturuldu. Merkezi ise İncirliktir.
• ABD ve İngiltere Irak’a 1998 yılında tekrar saldırı başlattı.
• Devlet başkanı Saddam Hüseyin, 30 Aralık 2006’da idam edildi.
• 2003’te geçici Irak Yönetim Konseyi oluşturuldu.
• Irak’ta seçimler 2005 yılında yapıldı ve Celal Talabani Cumhurbaşkanı seçildi.

Filistin Sorunu ve Orta Doğu Barış Görüşmeleri

• Birleşmiş Milletler, 29 Kasım 1947’de Filistin topraklarını paylaştırmıştır.
• Kudüs uluslararası statüye tabii tutulmuş ve 14 Mayıs 1948’de İsrail Devleti kuruldu.
• Filistin halkı 1948 Arap – İsrail savaşında topraklarının işgal edilmesi üzerine mülteci konumuna düştü.
• Arap – İsrail savaşından sonra Filistin’i kurtarmak amacıyla örgütler kuruldu.
• Bu örgütler, 1962’de silahlı mücadeleye girişirken aynı zamanda Filistin bağımsızlık mücadelesini organize etmeye çalıştılar.
• Bu örgütler 1964’de Yaser Arafat önderliğinde ve Filistin kurtuluş örgütü çatısı altında birleştiler.
• Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) siyasi çözüm yolları arayarak batı Şeria ve Gazze’de bir Filistin devletinin kurulmasına çalışıldı.
• İsrail’in 1982’de Lübnan’ı işgal etmesi sonucu FKÖ’nün Beyrut’tan Tunus‘a taşınması İsrail‘e karşı mukavemetinin azalmasında etkili oldu.
• FKÖ’de 1987 Cezayir toplantısı ile yeniden birlik sağlandı.
• Arafat ‘ın ‘küçük generallerim ’ dediği çocukların tanklara karşı sapanlı mücadelesi ve İsrail’in insan hakları ihlalleri dünyada yankı uyandırdı ve İsrail’i zor durumda bıraktı.
• 14 Kasım 1988’de Filistin ulusal konseyi tarafından bağımsız Filistin devleti ilan edildi.1989’da Yaser Arafat FKÖ merkez konseyi tarafından devlet başkanı seçildi.
• Ekim 1991’de düzenlenen Madrid Konferansı İsrail ile Filistin’e ilk kez yüz yüze görüşme imkânı sağladı.
• 1993’de ‘Oslo görüşmeleri’ sonunda FKÖ İsrail’i, İsrail de FKÖ’yü Filistin Halkının temsilcisi olarak tanımıştır.
• İsrail, 2004’de Gazze şeridindeki tüm Yahudi yerleşmelerinin boşaltılacağını açıklarken Gazze’ye saldırılarını yeniden başlattı.
• Yaser Arafat’ın ölümü sonrasında Filistin devlet başkanı olan Mahmut Abbas tarafından İsrail’le ateşkes imzalanması ile son buldu. Yapılan anlaşmaya göre İsrail 2005’de Gazze’deki 21 ve batı Şeria’daki dört yerleşim yerinden çekilmeyi tamamladı.
• 2007 sonlarında İsrail ile Filistin arasında iki devletli çözüm esasına dayanan “Annapolis” toplantısı yapıldıysa da sonuç alınamadı.
• 2008 sonlarında İsrail’in başlattığı saldırılarda çoğunluğu sivil yüzlerce insan hayatını kaybetti.

    Afganistan’daki Gelişmeler

• 1989’da SSCB birliklerinin çekilmesinden sonra Afganistan’da SSCB destekli Afgan hükümeti ile mücahitler arasında çatışmalar başladı.
• 1992’de mücahitler bu savaştan zaferle çıktılar.
• Molla Muhammed Ömer liderliğindeki Taliban grubu, 1996’da kabil merkez olmak üzere İslam devletini kurdu.
• Taliban yönetimine karşı olanlar da Ahmet Şah Mesut liderliğinde “Kuzey İttifakı” adı altında örgütlendi.
• ABD 2001’deki terör saldırılarını bahane ederek 7 Ekim 2001 tarihinde Afganistan’a hava taarruzunu başlattı.
• Taliban yönetimi Kasım 2001’de yönetimden uzaklaştırıldı.
• Hamid Karzai liderliğindeki hükümet, 22 Aralık 2001’de görev başladı.
• BM Güvenlik Konseyi tarafından uluslararası Güvenlik Destek gücü (ISAF) kuruldu.
• Türkiye, 2002’de ISAF’ta komutayı devraldı.

 Orta Doğu’da Su Sorunu

Orta Doğu’nun su kaynakları: Dicle, Fırat, Asi, Şeria ve Nil nehirleridir.

• Nil nehri – Mısır, Sudan, Etiyopya arasında
• Şeria nehri – Ürdün, Suriye, İsrail arasında
• Asi nehri – Lübnan, Suriye, Türkiye arasında

1970’li yıllarda başlayan GAP projesi Suriye ve Irak’ın tepkisine neden oldu.

Fırat ve Dicle sularının kullanımı ve paylaşımından doğan “su sorunu” ortaya çıktı.

1987’de Şam’da imzalanan ‘”ekonomik iş birliği protokolü” çerçevesinde Türkiye Fırat Nehri’nden, Suriye’ye saniyede 500 metreküp su bırakmayı kabul etti. Ayrıca Fırat ve Dicle’nin suyunun Arap yarımadasına kadar akıtacak Barış Suyu Projesini ortaya attı.

Suriye’nin paylaşım stratejisi nedeniyle bir sonuç vermedi. Ayrıca Fırat nehri üzerinde Birecik Barajı Suriye’nin, Dicle üzerinde Ilısu barajının yapılması ise Suriye ve Irak’ın tepkisine neden oldu.