Ölçme araçları ve özellikleri nelerdir?

Bu yazımızda eğitim bilimlerinde kullanılan ölçme araçlarına değineceğiz. Bilişsel hedef alanı ölçme araçları: yazılı sınavlar, sözlü sınavlar, kısa cevaplı testler, doğru-yanlış testleri, çoktan seçmeli testler ve eşleştirmeli testlerdir.

Ölçme araçları ve özellikleri

Yazılı sınavların özellikleri

Yazılı sınavlar, kişinin özgün ve yaratıcı düşünme gücünü yazılı anlatım becerisini, belli konularda görüşünü, ilgi ve tutumunu ölçmede kullanılabilir.  Cevabın yazılı olarak verilmesi, aslında ölçülmek istenmeyen özelliklerinde cevaba yansımasına neden olur. Örneğin yazılı sınavlarda yazı güzelliği puanı etkileyebilir. Yazılı sınavlarda, yazma hızı okuma hızından düşük olduğunda az sayıda soru sorulur. Bu da sınavların güvenirlik ve geçerlik  geçerliliğini düşürür. Cevabı bilemeyen öğrenci farklı bir cevap yazarak öğretmeni kandırmaya çalışabilir ya da şişirme cevaplar vererek fazla puan alabilir. Yazılı sınavlarda öğrencilerin verdiği cevaplar doğru ya da yanlış olarak  sınıflandırılamayabilir. Yazılı sınav sorularının hazırlanması kolaydır ve az zaman alır fakat puanlamaya çeşitli hatalar karışır. Bu yüzden yazılı sınavların puanlaması sübjektiftir diyebiliriz.

Yazılı sınavlarda şans başarısı yoktur.

Hangi durumlarda yazılı sınavlar kullanılmalıdır?

• Sınav hazırlık süresinin kısa olması durumunda kullanılabilir.
•  Analiz,  sentez ve değerlendirme düzeyindeki daha karmaşık ve önemli davranışlar ölçülmek istendiğinde kullanılabilir.
• Öğrenci grubu küçük olduğunda kullanılabilir.
• Öğrencinin yazılı ifade gücü, noktalama işaretlerini doğru kullanabilme yeteneği, dilbilgisi bilgisi gibi özellikleri ölçmede kullanılacağı durumlarda kullanılabilir.
•  Öğretmen diğer test yöntemlerini bilmiyorsa da yazılı sınavları kullanabilir.

Yazılı yoklamada dikkat edilecek faktörler nelerdir?

• İyi bir sınav planı yapılmalıdır.
• Sorular açık ve net olmalıdır.
• Cevap anahtarı iyi hazırlanmalıdır.
• Çok uzun cevaplı sorular yerine nispeten daha kısa cevaplı fazla sayıda soru sorulabilir.

Yazılı sınavların puanlaması nasıldır?

• Yazılı sınavlar cevaplandırılırken mutlaka cevap anahtarı kullanılmalıdır.
• Mümkünse sınav kağıdı birden fazla öğretmen tarafından okunulmalıdır.
• Her soru bütün yazılı kağıtlarında tek tek okunduktan sonra diğer soruya geçilmelidir.
• Öğretmen isimlere bakmamalı ve yazı güzelliği gibi diğer etkenlere puan verilmemelidir.

Sözlü sınavların özellikleri

Sözlü sınavlar, soruların sözlü olarak verildiği ve cevapların da sözlü olarak kabul edildiği sınavlardır.Öğrencilerin sözlü anlatım becerilerinin ölçülmesi amacıyla kullanılır. Bu tür sınavların temel özellikleri şunlardır;

• Uygulaması çok zaman alır.
• Her öğrenciye farklı sorular sorulmalıdır.
• Sözlü sınavların soru sayısı azdır.
• Öğrencinin kişilik özellikleri puanlamayı etkiler.
• Bilişsel alanın daha çok analiz, sentez ve değerlendirme düzeyinde sorular sorulmalıdır.
• Sözlü ifade becerisinin ön plana çıktığı derslerde kullanıma daha doğrudur.

Sözlü sınavlarda soru sayısının az olması kapsam geçerliliğini ve güvenirliliğini düşürür.

Kısa cevaplı testlerin özellikleri

Kısa cevaplı testler, öğrencinin bir sözcük, bir rakam, bir tarih ya da en çok bir cümle ile cevaplayabileceği sorulardan oluşur. Kısa cevaplı testlerde daha çok bilgi düzeyinde, hatırlamaya dönük sorular sorulduğundan öğrenciler ezbere yönlendirilir. Bu da kısa cevaplı testlerin en önemli sınırlılığıdır.

• Cevaplama işi az zaman alır.
• Şans başarısı düşüktür.
• Kısa cevaplı testlerin puanlama objektifliği yüksektir.
• Alt düzey hedef alanlarına ilişkin sorular kullanılmalıdır.
• Kısa cevaplı test maddelerinin yazımı kolaydır.

Doğru yanlış testlerinin özellikleri

Öğrencinin belli konulardaki yanlış ve doğrularını seçme gücünü ölçen test türüdür. Testteki maddeler doğru ve yanlış önermelerden oluşturulur. İlkelerin ve genellemelerin yoklanması, belli bir konuda seçme yapılması istendiğinde kullanılır. Doğru yanlış testlerinin özellikleri şunlardır:

• Hazırlanması ve cevaplandırılması kolaydır.
• Şans başarısı yüksektir.
• Doğru yanlış testlerinin puanlaması kolay ve objektiftir.
• Sorularda olumsuz ifade kullanılmamalıdır.
• Doğru yanlış testlerinde geçerliliği ve güvenirliliği yüksek testler hazırlamak oldukça zordur.
• Doğru yanlış testlerinde; cümlenin yanlış kısmının altının çizilmesini istemek, yanlış kısmının çizilerek altına doğrusunun yazılmasını istemek ya da düzeltme formülü kullanmak şans başarısını giderir.

Çoktan seçmeli testlerin özellikleri

Çoktan seçmeli testler bir sorunun doğru cevabını, verilen seçeneklerden bulunmasını gerektiren bir test ürünüdür. Bilgi, kavrama, uygulama ve analiz düzeyindeki davranışları ölçmede etkilidir. Çoktan seçmeli testler sentez düzeyindeki davranışları ölçmede yetersiz kalmaktadır.

• Çoktan seçmeli sınavların geçerliliği ve güvenirliliği yüksektir.
• Çok sayıda soru sorulduğu için kapsam geçerliliği yüksektir.
• Objektif değerlendirme yapılır.
• Çoktan seçmeli sınavların ve test maddelerinin hazırlanması uzmanlık gerektirir.
• Şans başarısı az da olsa vardır. Şans başarısının önüne geçmek için düzeltme formülü kullanılır.
• Elde edilen puanlardan istatistiki işlemlerle madde analizleri yapılabilir.

Eşleştirilmiş testler

Eşleştirilmiş testler, çoktan seçmeli testlerin farklı bir biçimidir. İki bölümde verilen bilgiler, kelimeler ya da semboller eşleştirilir. Öğrencilerin nesnel olaylar hakkında ilişki kurma güçleri ölçülür.

Eşleştirilmiş testlerin özelliklerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

• Eşleştirilmeli testlerde şans başarısının düşük olması için cevap seçenekleri soru sayısından çok olmalıdır.
• Kim, nerede, ne zaman gibi soruların cevaplarını gerektiren bilgilerin ölçülmesinde daha etkilidir.
• Sorular ve seçenekler iki kolonda düzenlenmelidir.