SSCB’nin Dağılması ve Etkileri-Küreselleşen Dünya

Çağdaş dünya tarihi dersinin küreselleşen dünya ünitesi altında KPSS genel kültür bölümünde sıkça karşımıza soru gelen bir bölümdür.

SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) lideri Mihail GORBAÇOV 1985’ten itibaren perestroyka ve glastnost isimli politikalarını uygulamaya başlamıştır.

Bu politikalarla Mihail Gorbaçov’un amacı Çernobil faciasından sonra halkın devlete olan güvenini yeniden sağlamayı amaçlamak, sosyalist anlayıştaki baskıcı tutum yerine daha demokratik ve serbest bir tutum geliştirmek ve tıkanmış Sovyet ekonomisini endüstri devrimi ile çağa ayak uydurmasını sağlamak amacıyla presetroska- glastnost politikalarını benimsemiştir.

Perestroyka (Yeniden Yapılanma)

1980’li yıllarda sosyalizm artık işlemez duruma gelmesiyle ekonomiyi biraz serbestleştirerek devletin bütünlüğünü sağlamaya çalışan Mihail Gorbaçov tarafından uygulanan politikadır.

Glastnost (Açıklık)

1985’ten itibaren Mihail Gorbaçov tarafından SSCB’nin demokratikleşmesi amacıyla uygulanan politikaların tümüne glastnost denir.

NOT: Perestroyka-Glasnost politikasının amacı; düşünce, siyasi, sosyal özgürlükler ve ekonomideki refahı arttırmaktı. Bu tutum devlet yönetiminde gevşemeye neden olmuş fakat SSCB’nin dağılmasını önleyememiştir.

Yönetimdeki gevşemeyle Litvanya-Letonya-Estonya başta olmak üzere SSCB’ye bağlı ülkeler bağımsızlığını ilan ettiler.

Küreselleşen Dünya’da Doğu Blokunun Dağılması

• Macar komünist partisi 1989 yılında Marksist politikayı terk etti.
• Polonya komünist partisi 1990 yılında kendini feshetti.
• Kadife devrim ile Çekoslovakya’da kominizim sona erdi.
• Bulgaristan komünist partisi isim değiştirerek 1990 yılında sosyalist parti adını aldı.
• Doğu Almanya 1990’da Batı Almanya ile birleşti.
• COMECON ve Varşova Paktı 1991 yılında fesih kararı aldı.
• Yugoslavya parçalanmaya başladı.
• SSCB’nin dağılmasıyla Azerbeycan-Türkmenistan-Özbekistan-Kırgızistan bağımsızlığını kazandı.

1991 yılında SSCB’nin dağılmasıyla Doğu Bloku çökmüştür. Mihail Gorbaçov istifa etmiş ve yerine Boris YELTSİN geçmiştir.

SSCB’nin dağılmasının Dünya düzenine etkileri

• 1991 yılında SSCB’nin dağılması ile doğu bloku çökmüştür. Kontrol batı blokunun dolayısıyla ABD’nin eline geçmiştir.
• 2001’de ise ülkesindeki terör olaylarını (ikiz kuleler) gerekçe gösteren ABD, Ekim 2001’de Afganistan’a Mart 2003’te de Irak’a askeri müdahalede bulunmuştur.

ABD Orta Asya’daki zengin enerji kaynaklarına yakın olmak için 2001’de Afganistan’a askeri müdahalede bulunmuştur. ABD Ortadoğu’daki petrol kaynaklarına yakın olmak ve Basra Körfezini kontrolünde tutmak amacıyla da Irak’a askeri müdahalede bulunmuştur.

• Rusya son yıllarda eski gücüne ulaşmak için yoğun bir çaba içine girecek
• Çin askeri, siyasi ve ekonomik yönden son dönemlerde önemli bir güç merkezi haline gelecek.
• Hindistan gösterdiği teknolojik gelişmelerle ön plana çıkacak.

Şangay İş Birliği Örgütü

1996’da Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın “Şangay Beşlisi” adı ile kurdukları işbirliği yapılanması 2001’de Özbekistan’ın da katılımıyla “Şangay İşbirliği Örgütü” adını almıştır.

Şangay İş Birliği Örgütü’ne , Hindistan, İran, Pakistan ve Moğolistan gözlemci ülkeler olarak destek vermişlerdir.

Küreselleşen Dünya ünitesiyle ilgili diğer ders notlarımız için aşağıdaki bağlantıları kullanabilirsiniz.