Türk cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarına kavuşması

Küreselleşen dünya düzeninde SSCB’den ayrılan Türk Cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarına kavuşmuşlardır. Türkiye Cumhuriyeti ise yeni Türk devletlerinin batıya açılan penceresi olacaktır.

Azerbaycan

• 1918’de Mehmed Emin Resulzade önderliğinde bağımsızlığını ilan etmiştir. SSCB’nin bunu tanımamasıyla tekrar SSCB yönetimi altına girmiştir.
• Stalin döneminde baskıcı bir politika ile yönetilen Azerbaycan Gorbaçov’un iktidara gelmesiyle bağımsızlık mücadelesine tekrar başladı.
• O dönemde Ebulfeyz Elçibey’in önderliğinde “Halk Cephesi” adıyla bir teşkilat kuruldu.
• SSCB’nin dağılmasının ardından 1991’de yeniden bağımsızlığına kavuşmuştur.
• Azerbaycan’ı ilk tanıyan ülke Türkiye’dir.
• 1992’de Ebulfez Elçibey devlet başkanı olmuştur.
• 1993’de cumhurbaşkanı olan Haydar Aliyev “Biz bir millet, iki ayrı devletiz!” demiştir.
• Azerbaycan devletinin kurulmasından dolayı İran, Rusya ve Ermenistan tedirgin olmuşlardır.
• Bakü – Tiflis – Ceyhan petrol boru hattı İran, Rusya ve Ermenistan’ın bütün engellerine rağmen bugün hayata geçirilmiştir.

Ebulfeyz Elçibey, Azerbaycan’ın ikinci Cumhurbaşkanıdır.

Bahtiyar Vahapzade Azerbaycanlı şair ve yazardır. Gorbaçov döneminde bağımsızlık düşüncelerini dile getirdiği için aksakallı lakabıyla anılan sanatçılardan biridir.

Dağlık Karabağ Sorunu 

• Nüfusunun büyük çoğunluğu Türk olan ve Azerbaycan toprakları içinde yer alan dağlık Karabağ’a Ruslar tarafından Ermeniler yerleştirilmiştir.
• Ermenilerin etkinliklerini artırmaları üzerine Dağlık Karabağ’a 1923’te SSCB tarafından özerk bölge statüsü verildi.
• 1985’ten sonra SSCB’deki iç gelişmelerden faydalanan Ermenistan, Karabağ’ı kendisine bağlamak istemiş ve bu isteğe Azerbaycan tepki göstermiştir.
• Şubat 1988 e gelindiğinde çoğunluğu Ermenilerden oluşan Karabağ parlamentosunun Ermenistan’a katılma kararı, Ermeniler ile Azeriler arasında önce çatışmaya sonra da çatışmaya dönüşmüştür.
• 1990’da Moskova hükümeti bölgedeki tüm silahların teslim edilmesini istemiş fakat Azeriler bu çağrıya uyarken Ermeniler uymamış ve Karabağı işgal etmiştir.
• Karabağ 30 yıl süren işgalin ardından Azerbaycan’ın 2020 yılında Ermenistan ile imzaladığı anlaşma sonucunda Ermenistan Karabağ bölgesinden çekilmiştir.

Hocalı Katliamı

• Karabağ’da yaşayan Azeriler Ermeniler tarafından katledilerek ve göçe zorlanmışlardır.

Kazakistan

• Bolşevik ihtilali sonrası 1917’de bağımsızlığını ilan eden Kazaklar 1920’de SSCB egemenliğine girmek zorunda kaldılar.
• SSCB’nin dağılmasıyla birlikte 1991’de Nursultan Nazarbayev önderliğinde bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir..
• Kazakistan’ı tanıyan ilk ülke Türkiye’dir.
• Kazakistan’da çok büyük oranda petrol, uranyum, demir, altın ve kurşun rezervleri bulunduğundan stratejik bir ülkedir.
• Kazakistan BDT’nin (Bağımsız Devletler Topluluğu) kurulmasında önemli bir rol oynamıştır.

Eylül 1991’de Semey nükleer deneme alanını kapatarak dünya tarihinde ilk defa gönüllü olarak kendi nükleer silah deposundan vazgeçen ülke olmuştur.

Kırgızistan

• 1881 yılında Rusların egemenliğine giren ilk Türk topluluğu olan Kırgızlar, Bolşevik ihtilalinden sonra SSCB egemenliğini kabul etmek zorunda kalmışlardır.
• 1990 yılında Devlet başkanı Askar Akayev olmuştur. 2005 yılında gerçekleşen Lale devrimine kadar bu görevde kalmıştır.
• 31 Ağustos 1991’de Kırgızistan bağımsızlığını ilan etmiştir.
• Türkiye, Kırgızistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülkedir.
• Kırgızistan, 1991’de Bağımsız Devletler Topluluğu’na; 1992’de ise Birleşmiş Milletlere ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatına üye oldu.
• Kırgısiztan’ın başketi Bişkek‘tir.

Cengiz Aytmatov, Kırgız Türk edebiyat yazarıdır. 2007 ‘de kendisine Altın Yürek Edebiyat Ödülü verilmiştir. Bazı kitapları: Cemile, Gün olur asra bedel, Toprak ana

Özbekistan

• Özbekistan, 31 Ağustos 1991’de bağımsızlığını ilan etmiştir.
• 1991’den 2016 yılına kadar Devlet başkanlığı görevini İslam Kerimov yürütmüştür.

Türkmenistan

• 31 Ağustos 1991’de bağımsızlığını kazanmıştır.
• 1991-2006 yılları arasında Devlet başkanlığı görevini Saparmurad Niyazov yürütmüş ve ölümünün ardından yerine Kurbankulu Berdimuhammedov seçilmiştir.
• Türkmenistan ekonomisi büyük ölçüde doğal gaz ve pamuk satışına bağlıdır.

TİKA (Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı)

TİKA, 24 Ocak 1992’de başta Türk dilinin konuşulduğu ülkeler ve Türkiye’ye komşu ülkeler olmak üzere gelişmekte olan ülkelerin kalkınmalarına yardımcı olmak, bu ülkelerde ekonomik, teknik, sosyokültürel ve eğitim alanlarında iş birliğini geliştirmek amacıyla kurulmuştur.