Yumuşama Dönemi Ders Notları-1

Yumuşama döneminde, NATO ve Varşova üyesi ülkeleri arasında sıcak çatışmalar yaşanmamış ancak Afrika ve Güney Asya ülkeleri arasında çatışmalar hep sürmüştür. ABD ve SSCB ürettikleri silahların gücünü buralarda denemişlerdir. Keşmir sorunu, Küba bunalımı, mekik diplomasisi bu dönemin bazı önemli olaylarındandır. Bu dönemi 2 kısımda inceleyeceğiz.

Yumuşama dönemi çatışmaları

Küba Bunalımı

• ABD yanı başında’ sosyalist bir ülke ‘ istemediği için ‘Domuzlar Körfezi Çıkarması’ gibi birçok eylemde bulunmuştur.
• SSCB, Küba’ya her zaman destek olmuştur.
• 1960’ta SSCB’nin ABD U-2 casus uçağını düşürmesi SSCB-ABD(Kennedy) ilişkilerini daha da gerginleştirdi.
• SSCB’nin Küba’ya füze yerleştirmesi, ABD’nin Küba’yı abluka altına almasına neden oldu.
• SSCB(Kruşçev), Türkiye’deki NATO füzelerinin kaldırılması karşılığında füzeleri sökeceğini açıkladı.
• Karşılıklı kabul edildi ve Küba buhranı çözüldü.

Küba buhranının çözülmesiyle doğu-batı arasında diyalog süreci başlarken, silahsızlanma konusunda da önemli gelişmeler yaşandı.

Vietnam Savaşı

• Vietnamlılar 1954’te Fransa’yı ülkelerinden çıkarmışlardır.
• Kuzey Vietnam(SSCB) – Güney Vietnam(ABD)
• ABD 1964’te Vietnam’ın Amerikan botlarına karşı ateş açtığı gerekçesiyle savaş başlamıştır.
• Vietnam Savaşı, iki tarafın birbirine acımadığı, her türlü katliamın, işkencenin, canlı canlı yakmanın yaşandığı bir savaş olmuştur.
• Savaşın televizyonlarda yayınlanması bütün dünyada tepkilere neden olmuştur.
• Amerika’da bile savaş karşıtları artmıştır.
• ABD Vietnam’da hedeflediği başarıyı gösteremedi, bir çıkmaza girdi ve 1968’de barış görüşmelerine başladı.
• 1976’da iki devlet birleşerek Vietnam Sosyalist Cumhuriyet’i adını aldı.

Keşmir Sorunu

• Pakistan ve Hindistan arasında sorunlara yol açan KEŞMİR Pakistan’ın kuzeyinde verimli topraklara sahip bir bölgedir.
• Halkının çoğunluğu Müslüman olan bölgenin idaresi İngilizler tarafından MİHRACE adlı bir Hintliye verilmiştir.
• Mihrace, Keşmir topraklarını Hindistan’a kattığını açıklayınca Pakistan savaş açmıştır.
• Yaşanan çatışmalar sonucu Keşmir’in çorak toprakları Pakistan’a verilmiştir.
• Günümüze kadar süren Müslüman-Hindistan çatışmaları başlamıştır.

Pakistan’ı – SSCB; Hindistan’ı – ABD desteklemiştir.

Pakistan ile Hindistan SSCB’nin aracılığıyla Taşkent Deklarasyonu’nu imzalamıştır.

Arap-İsrail Savaşları

Mekik Diplomasisi

• 1973 Arap – İsrail savaşları BM’nin kararı doğrultusunda sona ermesine rağmen barış sağlanamadı.
• ABD Dış İşleri Bakanı Henry Kissenger, Tel-Aviv ile diğer Arap başkentleri arasında defalarca gidip geldi. Bu gelişmeler mekik diplomasisi adını almıştır.
• Böylece İsrail – Suriye ve İsrail – Mısır arasında antlaşmalar imzalanarak barışa giden yol açıldı.

Camp David Antlaşması

• ABD, 1978’de İsrail ve Mısır’ı Camp David’te bir araya getirerek iki ülke arasında barış barış esaslarını içeren antlaşmaları imzalamıştır.
• İsrail, Sina Yarımadası’ndan çıkacak;
• Mısır, İsrail’i resmen tanıyacak.

Arap ülkeleri bu antlaşmaya tepki göstermiş ve Mısır ile ilişkilerini kesmişlerdir.

Bu antlaşma İsrail’in Kudüs’ü başkent yapması, Golan Tepelerini ilhak etmesi ile amacına ulaşamamıştır.

Afganistan’ın SSCB tarafından işgali

• Afganistan stratejik açıdan önemli bir yere sahiptir.
• Ortadoğu petrolünün dünyaya nakledildiği Hürmüz Boğazı’na yakındır.
• Afganistan’da iktidara gelen Halk Partisi Marks ve Leninist politikasına karşı halkın ayaklanması üzerine hükümet SSCB’den yardım istedi.
• SSCB, asker ve uzman gönderdi.1979’da karışıklıkları önleyemeyince fiilen işgal ettiler. Birçok Afganlı, Pakistan ve İran’a sığındı.
• ABD, SSCB’nin bu teşebbüsü üzerine SALT 2 Antlaşmasını onaylamaktan vazgeçmiştir. Afgan mücahitlere yardıma başlamıştır.
• Ayrıca bu işgale karşı tepki olarak ABD 70’e yakın ülke Moskova’da düzenlenen 1980 Yaz Olimpiyatlarına katılmamıştır.
• 1988’de Cenevre’de bir antlaşma imzalayarak Afganistan’ı boşaltmışlardır.
• Afganistan’da bu defa iktidar için iç çekişmeler başladı.

OAPEC (Petrol ihraç eden Arap ülkeleri teşkilatı)

1967 Arap – İsrail savaşından sonra petrolün İsrail’e karşı siyasi bir silah olarak kullanılmasını sağlamak için OAPEC kurulmuştur.

Batılı ülkelerin bu örgüt dışındaki ülkelerden petrol satın alması nedeniyle sonuçsuz kalmıştır.

İslam Konferansı Örgütü

Kudüs’te Mescit-i Aksay’ı kundaklanma denemesi üzerine, 1969’da Fas’ın başkenti Ribat’ta bir araya gelen İslam ülkelerinin oluşturduğu uluslararası bir örgüttür. Örgütün 57 üyesi vardır.

İslam ülkeleri arasında ekonomik, siyasi, kültürel işbirliğini sağlamaya yönelik çalışmalar yapar.

Müslümanların kutsal yerlerinin korunmasını savunur.

1975’te Cidde merkezli İslam Kalkınma Bankası kurulmuştur.

İran Devrimi

• Pehlevi hanedanlığı (1975-1979) uygulamalarıyla halk tarafından benimsenmemiştir.
• 1978’de bölgesel başlayan ayaklanma, kısa sürede halk hareketine dönüşmüştür.
• 1979’da Şah yönetimi devrildi ve yerine Humeyni başa geçti.
• Molla yönetimi kuruldu. Şeriat yönetimine karşı çıkanlar katledildi.
• Devletin adı İran İslam Cumhuriyeti olarak değiştirildi.

NOT: Sosyalist bir sistemle yönetilen, birleşik ve laik bir Arap toplumu oluşturmayı amaçlayan siyasal hareket Baas hareketidir.

Iraktaki Siyasi Gelişmeler

• Irak’ta 1963’de Baas Partisi yönetimi ele geçirdi.
• Sosyalist Baas Partisi, SSCB ile yakınlaşmaya dayalı bir dış politika izledi.
• 1979’da yapılan darbe ile Saddam Hüseyin yönetime egemen oldu.
• Irak liderliği ile yetinmeyen Saddam Hüseyin Arap liderliğine oynamaya başladı.

Kıbrıs Sorunu

• 1571’de Türk hâkimiyetine giren Kıbrıs’ın yönetimi 1878 Berlin Antlaşmasına arabuluculuk yapan İngiltere’ye geçici olarak bırakıldı.
• 1914 yılında I.Dünya Savaşını fırsat bilen İngiltere Kıbrıs’ı ilhak ettiğini açıkladı.
• Lozan antlaşmasında adanın İngiltere’ye devri kabul edildi.
• ENOSİS(Yunanla Birleşme) doğrultusunda 1955 yılında EOKA örgütü kuruldu.
• Kıbrıslı Türkler ise Türk Mukavemet Teşkilatını kurdular.(TMT)
• 1959’da Londra ve Zürih antlaşması ile bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kurulması kararlaştırıldı.
• 1960’da Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu.
  Cumhurbaşkanı Makarios, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fazıl Küçük
• Garantörleri İngiltere – Yunan – Türkiye’dir.
• 1963-64-67’ de Türk köylerinde vahşet yaşandı.
• Rum çetelerinin saldırıya geçmesi Türkiye’nin Kıbrıs’a müdahale hakkını doğurdu.
• ABD Başkanı Johnson yazdığı mektupta Türkiye’yi vazgeçirmeye çalıştı.
• 1967’de geçici Türk yönetimi kuruldu.
• 1974’de EOKA’cıların bölgedeki katliamları üzerine Türkiye garantörlük hakkıyla Kıbrıs’a müdahale etmiştir. (I.Kıbrıs Barış Harekatı)
• Cenevre Konferansı’na katılan Dış İşleri Bakanı Turan Güneş, antlaşmanın mümkün olmadığı anlamına gelen ‘Ayşe tatile çıksın’ parolasını başbakan Bülent Ecevit’e bildirmiştir. (I.Kıbrıs Barış Harekatı)
• Sonucunda; 1975’de Kıbrıs Türk Federe Devleti, 1983’de KKTC kuruldu.C.Başkanı RAUF DENKTAŞ

Enosis nedir?

Kıbrıs’ın Yunanistan’a katılmasını amaç edinen düşünce ve idealdir.

EOKA nedir?

Kıbrıslı Rumların ENOSİS’i gerçekleştirmek amacıyla Yargo Grivas liderliğinde gerilla savaşı yapmak için kurdukları terör örgütüdür.

Akritas planı nedir?

1963 yılının başlarında Kıbrıs cumhuriyeti hükümetinde çoğunluğa sahip Kıbrıs Rumlarının, Kıbrıs Türklerini yönetimde zayıflatarak daha sonra Kıbrıs cumhuriyetini Yunanistan ile birleştirmeyi amaçlayan plandır.

Johnson Mektubu

Johnson Mektubu 1964’de Türk başbakanı İsmet İnönü’ye iletildi.

Mektupta, Türkiye’nin adaya tek taraflı müdahalesinin Türk – Yunan tarafları arasında savaşa yol açacağı, NATO üyesi olan bu iki ülkenin savaşmasının kabul edilemez olduğunu yazmıştır.

Ayrıca Sovyetler birliğinin de Türkiye’ye müdahale etme ihtimalini doğuracağı ve NATO’nun böyle bir durumda Türkiye’yi savunmada isteksiz olacağını ima etmiş.

Mektubun ardından Türkiye müdahale kararından vazgeçmiştir.

Ege Adaları Sorunu

• İki ülke arasındaki karasularının genişletilmesi ve kıta sahanlığının belirlenmesi ege sorununun temelini oluşturmuştur.
• Türkiye Ege’yi “Dostluk ve Barış Denizi“, Yunanlılar ise “Yunan Gölü” olarak görmüşlerdir.
  • Ege adaları sorunu;
  • Kıta sahanlığı sorunu;
  • Karasularının 12 mile çıkarılması sorunu;
  • Ege hava kontrol sahası(Fır Hattı) sorunu.

Ermeni Terör Örgütü (ASALA)

Asala örgütü 1975 yılında Lübnan’da kurulmuştur. Cumhuriyet döneminde 35 diplomat ASALA örgütü tarafından katledilmiştir.

Sözde Ermeni soykırımının suçlusu olan Türklerle mücadele etmek ve doğu Anadolu ile Güneydoğu Anadolu topraklarının kendilerine ait olduğunu savunurlar.

Yumuşama dönemi ders notları 2 kısmıyla okumaya devam edebilirsiniz.